Hoài niệm về người bạn Nguyễn Công Hạnh

Tôi và Hạnh sanh cùng năm con gà (Đinh Dậu 1957), Hạnh trẻ hơn tôi 7 tháng. Hai đứa lớn lên trong cùng một thành phố Cần Thơ; cùng đi Hướng Đạo - đạo Hàm Long nhưng khác đội; cùng học chung trường Phan Thanh Giản từ 1968 nhưng khác lớp (Hạnh theo Pháp văn, tôi theo Anh văn). Tóm lại là lúc đầu đời chúng tôi không biết gì về nhau, không biết sự có mặt của người bạn trong tương lai sau. Nhờ diễn đàn PTG6875 chúng tôi nhận ra nhau, nhất là sau khi Khải kể lại là Hạnh và Nguyễn Hoàng Giáp học chung lớp từ 1968 đến 1975, mà Giáp và tôi thì là 2 bạn chí thân trước khi tôi đổi trường lên học Pétrus Ký năm lớp 12. Tôi gọi điện thoại bắt đầu liên lạc với Hạnh đầu tháng 1 năm 2016. Sau đó thì qua lại bằng emails thêm 2 tháng, nói về chuyện tu thiền và Phật học. Sức kéo của đời sống hằng ngày một lần nữa đẩy chúng tôi xa ra, và không còn thấy cần liên lạc thêm.

Hạnh và tôi nhờ duyên lành cho 2 đứa làm bạn chí thân trong 13 tháng cuối đời của Hạnh. Cuối tháng 7 năm 2021, tôi tự nhiên và vô cớ cảm thấy buồn không chịu nổi, cần một người bạn để an ủi. Tên Hạnh hiện ra trong ý mặc dầu chúng tôi đã mất liên lạc gần 5 năm. May mắn là Hạnh trả lời số phone ngay lúc ấy, và thốt lên “Quân, bác sĩ Quân , you gave me a goose bump”. Hạnh cho biết thêm là Hạnh đang khủng hoảng tinh thần tột độ vì bác sĩ mới chứng nhận chắc chắn là Hạnh bị ung thư ruột đoạn cuối, khó sống ngoài 6 tháng. Từ đó, chúng tôi gọi điện thoại hàng tuần, trao đổi hàn thuyên cả giờ về đời sống, sức khỏe và tu tập. Hạnh muốn được sống một cách an tâm để được hưởng tối đa tình thương gia quyến, thầy trò và bè bạn trước khi lìa đời, thay vì cứ lo lắng hoàn toàn vấn đề y tế cho cái thân đang tan rã, nên đã từ chối mọi cách chữa trị của bác sĩ, vì họ nhấn mạnh là không có cách nào bảo đảm là có hiệu lực trị bệnh, chỉ hy vọng một phép lạ (miracle) thôi . Quyết định ấy thật vô cùng can đảm nhưng không phải vì tuyệt vọng, mà đó là do sự cân nhắc có trí tuệ. Hạnh cùng vợ về hưu sớm, bỏ công sức tìm cách ăn mới - lành và bổ dưỡng, tìm cách thể dục và du ngoạn vùng khí hậu tốt, tinh tấn trong việc tu tập, tạo cơ hội đoàn tụ gia đình và hội họp bạn bè. Hạnh cho tôi được chứng kiến thêm thế nào là một cái chết đẹp mà người đời ai cũng thầm ước mong nhưng ít người được hưởng.

Cái chết đẹp là kết quả của một cách sống cận tử ý nghĩa nhất của ta. Trên mặt lý trí và suy nghĩ thông thường, ai cũng chấp nhận là làm người thì phải chết. Trong thực tế, đa số đều tìm đủ cớ để tránh sự thật hiển nhiên. Tài tử điện ảnh Woody Allen đùa rằng : “I just don’t want to be there when it (death) happens!”. Tưởng rằng không nghĩ đến hoặc không phải đương đầu với một biến cố hiển nhiên trong đời thì không sao, ta cứ lo sống như không bao giờ sẽ chết, vì nghĩ đến nó làm đời ta thêm ưu tư đen tối. Tư tưởng ấy suy cho kỹ thì sẽ thấy rõ sự sai lầm to lớn: cách sống và cách chết không thể tách rời như ý đời vọng tưởng. Tôi nhận thấy trước mắt rất gần với nhiều chi tiết do Hạnh chia sẻ - cách Hạnh lìa đời thật đẹp vì Hạnh giữ được cuộc sống tự nhiên an lành cho đến cùng. Kinh nghiệm nhà nghề đã cho tôi thấy nhiều trường hợp khác những cảnh chết thật là thê lương tội nghiệp cho cả bệnh nhân và người thân của họ, chỉ vì họ không có nơi nương tựa trên tinh thần nên không biết chọn đường sống an lành nhất cho mình và cho người thân bên cạnh mình khi biết sự chết gần kề để có một cái chết đẹp. Nhiều người nói hay mong rằng chết đẹp nhất là ra đi trong lúc ngủ mê, trong khi thực tế thì chẳng có ai chết vì giấc ngủ. Người ta chỉ có thể chết vì bệnh, tai nạn, thiên tai, hoặc bị giết. Luật trên nước Mỹ không cho phép bác sĩ ký giấy khai tử là một người nào chết tự nhiên vì tuổi già, mặc dầu đại thọ trên 100 tuổi. Với thái độ “còn nước còn tát”, “bệnh thì phải chữa “, thân họ bị khổ đau do nhiều căn giải phẫu hoặc phản ứng của những liều thuốc mạnh, tâm vẫn điên đảo vì vẫn biết là không có cách nào thoát bệnh và thoát chết. Không ai cho rằng chết đẹp khi thân bị thuốc gây mê và phổi đang gắn vào bộ máy hô hấp nhân tạo, nhưng đó là kết quả không tránh được khi bệnh nhân hoặc thân nhân muốn làm mọi cách để trì hoãn sự chết.

Thống kê của USA năm 2020 cho biết trong số trên 3 triệu người chết năm đó, chỉ có 20% là biết trước mình sẽ chết vì căn bệnh đang có. Thế thì, chuẩn bị cho cái chết đẹp đồng nghĩa với cách sống đẹp cho quãng đời còn lại. Hạnh chắc là không biết cái thống kê này, nhưng nhờ có đời sống tinh thần thanh tịnh trong Đạo Pháp đã lâu, nên dầu bị hoảng hốt lúc biết rằng căn bệnh ung thư mình không thể nào chữa lành, Hạnh chỉ cần sự hỗ trợ của gia đình, sư thầy, đạo hữu và bạn thân là tìm ra ngay con đường sống an lành cho đến phút cuối cùng. Tuy vậy, lực sinh tồn của cơ thể con người mạnh không thể tưởng tượng được, mà chỉ thấy nó khi nguy cơ thật sự hiện hình trong thân. Hạnh cũng bị sức mạnh của lực này hành hạ thử thách nhiều lần trong 3 tháng cuối. Từ đầu đã từ chối cách chữa bệnh bằng chemotherapy mong được sống chết theo thiên nhiên với thực dưỡng rau trái làm thuốc, để cho “nghiệp” dìu dắt cuộc đời. Thế nhưng nhiều lần muốn đổi ý dầu biết nó chỉ đem đến nhiều giải phẫu, ra vào nhà thương, kiệt sức, ói mửa và ảo tưởng chứ không chắc có hiệu quả trị liệu. Ý khi điên đảo, thân chắc chắn bất an - sống thế là khổ. Nhờ lòng tin của Hạnh vào Tam Bảo (Phật Pháp và Tăng ), nhờ sự hỗ trợ chung quanh, Hạnh giữ được cuộc sống rất đẹp, không chemotherapy, vẫn chơi pickleball, du lịch, đi ăn cưới và tiệc với người thân, hướng dẫn khóa thiền cho đến 3 tháng trước khi bị triệu chứng cancer metastasis hành hạ. Trước khi bướu ung thư xâm nhập đến lá gan, Hạnh định qua California chơi tháng 7 để gặp người bạn Cần Thơ này, và cũng được du ngoạn biển Thái Bình Dương. Tiếc thay, dự định ấy không thành. Thân bị hành, nhưng tâm Hạnh rất vững cho đến cùng. Những lời cuối đời của Hạnh gửi cho tôi:

“Hi Bạn hiền,
I want to say from the bottom of my heart. You are the only doctor in my life that tries to ‘care’ for me than try to ‘cure’ for me and I will never forget that. With metta”

Lần phone cuối cùng giữa 2 người bạn 2 ngày trước khi Hạnh mất, Hạnh nhớ lời khuyên của tôi 3 tháng trước và nhờ tôi chỉ cách đem tập đoàn hospice đến nhà phụ vợ Hạnh trong việc săn sóc trong giai đoạn cuối. Sự tiếc nuối không được gặp một lần trong đời tại Mỹ đã tỏ, tình bạn bè và đạo hữu sâu đậm đã nhắc lại, và lời vĩnh biệt đã thốt lên.

Theo lời vợ Hạnh kể lại, trước giờ lìa trần, Hạnh được thầy mình là Ngài Thiền Sư Bhante Gunaratana gọi điện thoại và hướng dẫn tâm Hạnh trút bỏ mọi lưu luyến với đời để đi về cõi Không.

Một bài thơ / tụng để tưởng niệm một người bạn hiền, cũng là người thầy cho tôi thêm một bài học vô cùng quý báo về sự thật về đời người, theo lời Phật dạy.

Thế Tôn lời dạy tỏ tường
Năm điều quán tưởng phải thường xét ra:
1) Ta đây phải có sự già
Thế nào tránh thoát lúc qua canh tàn.
2) Ta đây bệnh tật phải mang
Thế nào tránh thoát đặng an mạnh lành
3) Ta đây sự chết sẳn dành
Thế nào tránh thoát tử sanh đến kỳ.
4) Ta đây phải chịu phân ly
Nhân vật quí mến ta đi biệt mà
5) Ta đi với nghiệp của ta
Dầu cho tốt xấu tạo ra tự mình.
Theo ta như bóng theo hình
Ta thọ quả báo phân minh kết thành.

Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật

Minh Từ Nguyễn trung Quân
California , tháng 9, 2022

Hai tấm hình Hạnh gửi:

Hạnh và Dung đi thăm nhà thờ cổ tại Santa Fe, New Mexico tháng 11, 2021

Hanh’s personal license plate (Vipassana là Tuệ Quán )

Bảng số xe đặc biệt (cá nhân) của Hạnh